Sarımsak Otu

Diğer İsimleri : Alliaria officinalis, Garlic mustard, Alliarie

Botanik Bilgi : Turpgiller familyasından; dik saplı, küçük beyaz çiçekli bir bitkidir. Ovuşturulduğu zaman sarmısak kokusu verir. Hemen hemen her yerde bulunur.

Faydaları

Temriye, uyuz ve yaraların tedavisinde kullanılır.

Şerbetçi Otu

Diğer İsimleri : Ömerotu, Mayaotu, Haşişet-ül-dinar, Humulus lupulus, Houblon grimpant

Botanik Bilgi : Kendirgiller familyasından; belli mevsimde kısmen ölen, çok yıllık tırmanıcı bir bitkidir. 7,5 m’ye kadar uzayabilir. Kırmızımsı yeşil renkli ince ve sert gövdesi, neyi bulursa ona sarılıp uzar; ama yaz sonunda yapraklarıyla birlikte ölür. Ertesi yıl aynı kökten yeni sürgünleri çıkar. Asmanınkileri andıran yaprakları uzun saplı, 3-5 parçalı, iri, karşılıklı dizili, kenarları dişli, normal yeşil renkli ve kalp biçiminde olur. Yaz sonunda açan kozalakçığa benzeyen sarımsı yeşil renkli dişi çiçek tomurcuklan olgunlaşınca irileşir ve kâğıdımsı bürgülere dönüşür. Bitkinin erkek çiçekleri ayrı bitkide açar. Şerbetçiotu bitkisi tohumuyla, kökleri bölünerek ya da genç sürgünleri  ilkbaharda sökülüp ayrı yere dikilerek çoğaltılır.

Yetiştirildiği Yerler : Vatanının Doğu Akdeniz ülkeleri olduğu tahmin edilen bitki, bira endüstrisi için Avrupa’da geniş ölçüde tarımı yapılan bitki, ülkemizde aynı amaçla Bilecik ve Bursa yörelerinde üretilmekte, ayrıca Kuzey Anadolu’da kendi kendine doğada yetişen şerbetçiotu örnekleri seyrek de olsa görülmektedir.

Toplanması-Saklanması : Eylül ve Ekim aylarında toplanan kozaklar havadar ve kuru yerlerde kurutulduktan sonra kaldırılır. Şerbetçiot pulcukları daha yoğun reçine içerdiğinden bazen sadece bu pulları yapraklarından ayrılarak elenir ve kullanılır.

Bilinen Bileşimi : Şerbetçiotu bitkisi uçucu yağ, acı maddeler (humilon, lupulon), reçine, tanen ve mum içerir. Dişi çiçekleri strobili lupuli adlı bir maddeyi oluşturur. Bu madde en az 1200 yıldan beri bira yapımında kullanılmaktadır.

Faydaları

Hafif bir yatıştırıcıdır.

İdrar söktürücüdür.

Kullanım Şekli : 1 tatlı kaşığının üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek 10-15 dakika demlendirilip çay hazırlanır. Bu çaydan günde bir bardak içilir.

UYARI :  Uzun süre kullanımlar:                Erkeklerde  şehveti yok edici (anafrodizyak) etki gösterir.

                Bayanlarda adet düzensizliklerine neden olabilir.

Sarmaşık

Diğer İsimleri :Duvar sarmaşığı, Karayaprak, Orman sarmaşığı, Hedera helix.

Botanik Bilgi : Sarmaşıkgiler familyasından; tırmanıcı, yeşil odunsu bir bitkidir. Meyvesi etli, yuvarlak ve üzümsüdür. Yurdumuzda; Adi sarmaşık (Duvar sarmaşığı, Hedera helix) ve Kafkas sarmaşığı (Hedera colchica) olmak üzere 2 çeşidi vardır. Yaprak ve meyvelerinde “Hederin” denilen zehirli bir madde vardır.

Bilinen Bileşimi : Saponinler, hederin glikozidi, kolesterin, pektin, inozit, elma ve karınca asidi.

Faydaları

Dalak iltihabı, ülser, kulak ve diş ağrısı, nezle, grip, şişmanlık, uykusuzlukta fayda sağlar.

Haricen yaraların tedavisinde kullanılır.

Kullanım Şekli : 1 çorba kaşığı bitki 0,5 litre suda 10 dakika kaynatılıp süzülür. Günde 3 defa yemeklerden evvel birer çay bardağı içilir.

Şebboy

Diğer İsimleri : Matthiola, Stock

Botanik Bilgi : Turpgiller familyasından; güzel kokulu, kırmızı, açık sarı veya mor çiçekleri olan çok yıllık bir bitkidir.

Faydaları

İdrar söktürür.

Kabızlığı giderir.

Sarısabır (ALOE VERA)

Diğer İsimleri :  Aloe Vera, Öd Ağacı, Azvay, Aloes

Botanik Bilgi : Zambakgiller familyasındandır.  30 cm’ye kadar boylanabilen, duyarlı çokyıllık sukkulent (etli ve sulu) bitkidir. Aloe veranın (Sabırın) gövdesi ya yoktur veya 10-30 cm olabilir, şayet alt yaprakları kesilirse zamanla gövde ortaya çıkar. Kılıç biçiminde uca doğru incelip sivrileşen, kenarları testere gibi küçük dikenli, soluk yeşil renkli ve üzerinde daha açık renk lekeler bulunan etli yaprakları toprağın üzerinde rozetler oluşturarak yükselir. Yaz mevsiminde açan çiçekleri, dik ve sık salkımlar halinde, sarı ve bazen kırmızı renkli olur. Pek seyrek olarak tohum bağlayan sarısabır bitkisinin tohumuyla çoğaltılması zordur. Bunun yerine, rozetinin kenarlarından verdiği yeni sürgün yapraklarının ayrılıp başka yere dikilmesiyle çoğaltılır.

Yetiştirildiği Yerler : Anayurdu Afrika Kıtası olan sarısabır, ülkemizde Güneybatı ve Güney bölgelerimizdeki sıcak yörelerde yabani olarak yetişmekte, kimi yerlerde de süs bitkisi olarak kültürü yapılmaktadır.

Toplanması-Saklanması : Mart-Nisan veya Ağustos-Ekim aylarında kesilen yapraklarının en az ( iki yıllık olması gerekir ) kesik kısımları aşağı gelecek şekilde dizilir bunlar kazanlara akar. kaynatılarak kristalleştirilir. Böylece tozu hazırlanmış olur.

Bilinen Bileşimi : Serbest ya da glikozit halde antrasen türevleri (aloin ve aloemodin adlı maddeler), uçucu yağ ve reçine içerir. Sarısabırdan çıkarılan bu özsu, kozmetik ve ilaç endüstrilerinde kullanılmaktadır.

Faydaları

• Dahilen Kullanımı

Kadınlarda aybaşı kanamasını artırarak aybaşı dönemini kolaylaştırır.

Sindirimi kolaylaştırır.

Safra söktürücüdür.

Müshildir. Fakat fazla kullanılmamalıdır.

Kullanım Şekli : Bitkinin yapraklarının kesilerek ya da çizilerek çıkan özsu kullanılır.(1-2 damla kullanmak yeterlidir.)

• Haricen Kullanımı

Yaraları, küçük yanıkları, güneş yanıklarım ve böcek sokmalarını iyileştirir.

Deri iltihapları ve egzama durumlarında rahatlama sağlar.

Kuru ciltleri nemlendirip rahatlatır.

Kullanım Şekli : Bitkinin yaprağından çıkan özsu dıştan sürülerek uygulanılır.

UYARI : Hamile ve emzikli bayanların dahilen kullanması sakıncalıdır.

Şalgam

Diğer İsimleri : Turp Lahanası, Brassica rapa, Brassica napus, Turnip, Navet

Botanik Bilgi : Turpgiler familyasındandır. 50-120 cm. kadar boylanabilen ve ülkemizde de yetiştirilen bitkinin birinci yılında kökü ve toprak üstü yeşil kısımları; ikinci yılında çiçek sapı, çiçekleri ve tohumları oluşur.Bitkinin sebze olarak değerlendirilen bölümü, şişkin kökleridir. Basık, yuvarlağımsı ya da uzun silindirik biçimlerde olan kökün sertçe etinin rengi beyaz ya da mavimtıraktır. Ama, kökün toprak yüzeyine yakın kısmı kırmızı, mor, beyaz, sarı veya yeşil renklerde olabilir. Bitkinin oval biçimli yaprakları yeşil renkli, yaprak kenarları düz ya da testere gibi dişlidir.Şalgamın çiçek sapları 50-120 cm. kadar uzar. Erselik özellikli çiçekleri, parlak sarı ve bazen beyaz renkte olur. Tohumları lahananınkilere çok benzediğinden, satın alırken aldanmamaya dikkat edilmelidir. Şalgam, günümüzde hem insanlar hem de hayvanlar için üretilmektedir. İnsan yiyeceği olarak yetiştirilenleri yumuşak etli, hayvan yemi olanları ise sert etlidir. Şalgam, bazı çorba ve soslara katılır, yemeklerde garnitür olarak kullanılır. Bazı yörelerimizde suyu sevilerek içilir.

Bilinen Bileşimi : Terkibinde; B,C vitaminleri, kalsiyum, potasyum, demir içerir.

Faydaları

Zengin potasyum içeriğiyle yüksek tansiyonu düşürmektedir.

Vücudun hastalıklara karşı direncini artırır.

İdrar söktürür. Böbrek kumu ve taşının düşürülmesine yardımcı olur. 

Akciğerleri ve bronşları temizler, vücuda rahatlık verir.

Romatizma ve nikriste faydalıdır.

Mafsal şişliklerini indirir, şikayetleri giderir.

Abse, dolama, kan çıbanı ve donmalarda kullanılır.

Ergenlik sivilcesi ve egzama gibi cilt hastalıklarında faydalıdır.

Göğsü yumuşatır.Boğaz iltihaplarını giderir.

Nekahat devresini kısaltır.

Kabızlığı giderir.

Şeker hastalarının susuzluğunu giderir.

Kullanım Şekli : Şalgamın yaprakları ince kıyılarak salata şeklinde yenilebilir ya da şalgam suyu şeklinde hazırlanıp kullanılmaktadır.                                               

Şalgam Suyunun Yapılışı : Şalgam suyu, mor havucun özü alınarak yapılıyor. Önce, bulgur unu mayalanıp bir hafta bekletiliyor, iyice ekşidikten sonra sulandırılıp, dut ağacından yapılan özel tahta fıçılara bırakılıyor. Ardından, mor havuç iyice temizlenip kaynatıldıktan sonra bu fıçılara konuluyor, üzerine de şalgam turpu yerleştiriliyor. Tahta fıçılarda bir hafta daha bekletilen bu karışıma tuz ilave ediliyor. Fıçı içinde olgunlaştırılan şalgam, bekleme süresi sonunda süzülerek içime hazır hale getiriliyor.

Sarıot

Diğer İsimleri : Düğünçiçeği, Hasekiküpesi, Chlora perfoliata

Botanik Bilgi : Centiyangiller familyasından; gök yeşili renginde bir bitkidir. Nemli kumsallarda yetişir. Sapı ince, yaprakları dipten çifter çifter bitişiktir. Çiçekleri sarıdır.

Yetiştirildiği Yerler : Karadeniz Bölgesinde bulunur.

Faydaları

Ateşi düşürür.

Asabi ağrıları dindirir.

Romatizmada faydalıdır.

Şakayık

Diğer İsimleri : Şakaik, Ayıgülü, Paeonia, Peony, Pivoina

Botanik Bilgi : Düğünçiçeğigiller familyasından; otsu veya gövdesi odunlaşmıs, çok yıllık bir bitki cinsidir.Yaprakları üç parçalı ve her parça tekrar üç parçadan meydana gelir. Parçaları oluşturan yan yapraklar yumurta veya mızrak şeklinde, kenarları bütün, üst kısmı koyu ve alt kısmı açık yeşil renklidir. Çiçekleri; pembe, kan kırmızısı veya kırmızı renkte olup ortasında sarımsı bir yığın döllenme tozlukları mevcuttur.Birçok çeşidi vardır. Tıbbi şakayık (Ayıgülü, Paeonia officinalis); Mayıs-Haziran aylarında pembe veya kırmızı renkli çiçekler açan, 70 santimetre kadar boyunda, çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları derin parçalıdır. Ev ilaçlarında kökleri kullanılır.

Yetiştirildiği Yerler : Vatanı Japonya ve Çin olan bitki binlerce yıldan beri Türkiyede yabani ve süs bitkisi olarak yetişmekte vede yetiştirilmektedir. .

Toplanması-Saklanması : Çiçekleri solmadan toplanır ve kurutularak kaldırılır. Kökleri ise ilkbaharda veya sonbaharda sökülerek temizlenir ve kurutularak muhafaza edilir. Şayet tentürü yapılacaksa taze olarak kullanılır.

Bilinen Bileşimi : Kökünde; uçucu yağ, nişasta, şekerler, paeonol ve peregrinin adlı bir alkaloid vardır.

Faydaları

Dinmeyen kanamaları durdurur.

Boğaz ağrıları için yapılan gargarası fayda sağlar.

Vereme iyi gelir.

Temreye sürüldüğünde giderir.

Boğmaca ve öksürükte şikayetleri giderir.

Sarada da faydalıdır.

Sinirleri yatıştırır.

Nikris ve kramplarda da faydalıdır.

Kullanım Şekli : Bir tatlı kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-500 ml kaynar su ilave edilerek 5-10 dakika demlemeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.

UYARI : Tarife uyulmalı ve uzun süre kullanılmamalıdır.

Sarı Ballıbaba

Diğer İsimleri :  Lamium Galeobdolon

Botanik Bilgi : Nemli ormanlarda ve çukurlarda, çalılıkların arasında, çitlerin ve duvarların dibinde, moloz yığınlarında, gölgeli ve nemli bölgelerde ve ısırgan otunun bulunduğu yerlerde yetişir. Nisan ve Mayıs’ta çiçeklenir. Çok yıllık köksapı, dikine 50 cm uzunluğunda filizler çıkarır. Karşılıklı olan yaprakları, ısırgan otunun yapraklarına benzer. Yaprakların hemen altındaki küme halindeki çiçekler, açık ağızları andırırlar. Sarı ballıbaba gibi, beyaz ballıbaba (Lamium Album) da seçkin bir şifalı bitkidir. Mayıs’tan Ekim’e kadar çiçeklenir. Çiçekler, yapraklardan daha çok toplanır. Ballık otu ismiyle de bilinir. Sarı ballıbaba bulunamadığında, beyaz ballıbaba da kullanılabilir.

Faydaları

Sinirsel uykusuzluklarda ve tüm kadın hastalıklarında başarıyla kullanılabilir.

Özellikle idrar zorluğunda, idrar yapma sırasındaki yanmalarda, böbrek hastalıklarında çok başarılıdır.

Ayrıca, mesane üşütmesine ve böbrek iltihabına karşı da kullanılabilir.

Çıbanlarda ve varislerde bu çayla kompres yapılabilir.

Dölyatağı ve adet görme düzensizliklerinde günde 2 bardak sarı ballıbaba çayı içilebilir.

Sarı ballıbabanın yaprakları, sindirim düzensizliklerinde kullanılabilir.

Kullanım Şekli :Çay : Yarım veya bir tatlı kaşığı dolusu çiçek-yaprak orta boy bir su bardağı dolusu kaynar suyla haşlanır ve 5-6 dakika demlendikten sonra süzülür. Üçlü bitki karışım çayı da aynı biçimde demlenir.

Oturma Banyosu: Tam banyo için, gerekli bitkiler geceden soğuk suya koyulur. Bir banyo için bir kova dolusu (6-8 litre) taze bitki veya 200 gr kurutulmuş bitki gereklidir. Ertesi gün bu miktar ısıtılır (kaynatılmaz) ve süzüldükten sonra banyo suyuna eklenir (küvet). Banyo süresi 20 dakikadır. Kalp ve göğüs bölgesi suyun dışında kalmalıdır. Ilık ya da sıcak su ile belirtilen sınırları aşmayacak şekilde doldurulmuş küvete bitki suyunu süzüp boşalttıktan sonra 20 dakika süreyle oturmalısınız. Bu esnada ilgili sayfalarda belirtilen bitki çayını da yudum yudum içebilirsiniz. Banyodan sonra kurulanılmaz ve durulanılmaz. Bir bornozun içinde, sıcak yatakta bir saat kadar yatarak dinlenilir.

Şahtere

Diğer İsimleri : Safra Otu, Sarılık Otu, Şahterec, Fumaria, Fumeterre

Botanik Bilgi : Şahteregiller familyasından; çok parçalı yapraklı, küçük, düzensiz, beyazımtırak veya pembe renkli çiçekleri olan otsu bir bitki cinsidir. 50 kadar türü vardır. En önemlisi Tıbbi şahtere (Fumaria officinalis) yurdumuzda yetişir.
Tıbbi şahtere (Fumaria officinalis); yol kenarlarında rastlanan 20-60 santimetre boyunda bir yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları mavimsi-yeşil; çiçekleri mor renklidir.

Yetiştirildiği Yerler : Vatanı Güney Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya’nın Türkiye, Horasan ve Türkistan bölgeleri olan bitki günümüzde Kuzey Amerika ve Avustralya’da  da yetişmektedir.

Toplanması-Saklanması : Mayıstan Ekime kadar Şahtere otu toplanarak gölgede kurutulur ve kaldırılır, şayet tentürü yapılacak ise taze olarak işlenir.

Bilinen Bileşimi : Bitkinin terkibinde tanen, şeker, fumarin ve fumar asidi vardır.

Faydaları

Sedef hastalığına karşı kullanılır.

safra kesesi, safra yolları iltihapları, taşları ve kistine karşı etkilidir.

Safra kesesi ve safra yollarının kramplarına karşı fayda sağlar.

Karaciğer rahatsızlıklarına karşı kullanılır.Kullanım Şekli : Bitkiden 1 çorba kaşığı 0,5 it. suda 5 dakika kaynatılır. Günde 4 defa yemeklerden evvel birer çay bardağı alınır.

Saparna

Diğer İsimleri : Frengikökü, Smilax, Sarsaparilla

Botanik Bilgi : Zambakgiller familyasından; tırmanıcı ve dikenli gövdeli, yeşilimsi çiçekli, çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları kalp şeklindedir. Çiçekleri şemsiye durumundadır. Birçok türü vardır. Yurdumuzda Nemçe saparnası (Smilax aspera), Anadolu saparnası (Smilax excelsa) bulunur.

Yetiştirildiği Yerler : Marmara, Ege ve Akdeniz bölgesinde yetiştirilebilir.

Toplanması-Saklanması : Köklerini yıllın hemen her ayında çıkarak yıkayıp kurutmak mümkündür, fakat en uygun zaman çiçek açmaya başladığı ayda yani Mayıs ayında veya meyvelerinin olgunlaştığı Ekim ayında sökülerek çıkarılır.

Bilinen Bileşimi : Kökünde; Tanen, Saponin bulunur.

Faydaları

Terletir. Kanı temizler.

Cilt hastalıklarında faydalıdır.

Frengide kullanılır.

Kullanım Şekli : İki tatlı kaşığı ince kıyılmış saparnakökü demliğe konur ve üzerine 300-500 ml kaynarsu ilave edildikten sonra 5-10 dakika ateşte tutulur ve 5-10 dakika demelemeye bıraktıktan sonra süzülerek içilir.

Sögüt

Diğer İsimleri : Bid, Salix, Willow, Saule

Botanik Bilgi : Söğütgiller familyasından; genellikle su kenarlarında yetişen boylu veya bodur bir ağaçtır. Kışın, yaprak döker. Yaprak dökmeyenleri enderdir. Meyveleri kapsül şeklindedir. Yurdumuzda 35 kadar türü vardır. Ev ilaçlarında kullanılır.

Bilinen Bileşimi : Dal kabuklarının terkibinde şalisin glikozidi ve tanen vardır.

Faydaları

Ateşi düşürür, ishali keser. Kanamayı dindirir.

Mikropları öldürür, iştah açar.

Vücuda kuvvet verir.

Romatizma ağrılarını dindirir.

Mesane taşlarının düşürülmesine yardımcı olur.

Uykusuzluğu giderir. Sinirleri yatıştırır.

Aybaşı kanamalarını düzenler.